29 Dec ČEŠKA MANJINA U SRBIJI
Drugi svetski rat je značajno uticao na odlazak Čeha nazad u domovinu. Prema popisu iz 1961. godineu Srbiji je živelo 5133 pripadnika češke nacionalne manjine. Deceniju kasnije 1971. godine samo 4149, dok je 1991. godine taj broj u Srbiji gotovo prepolovljen i iznosio je2675 Čeha, od čega 563 u Beogradu, 561 u Beloj Crkvi, 263 u Kruščici, 110 u Novom Sadu. Trend opadanja broja Čeha vidljiv je i prema rezultatima popisa iz 2011. godinekada se za Čehe izjasnilo nešto više od 1800 ljudi. Prema rezultatima poslednjeg popisa, iz 2022. godine, u Srbiji zvanično ima 1317 Čeha. Ovo naravno nije konačan broj. Treba imati u vidu da je višestruko veći broj asimilovanih Čeha, odnosno onih koji imaju češko poreklo, ali se izjašnjavaju kao Srbi ili pripadnici neke druge narodnosti.
Češka manjina u Srbiji je danas najrasprostranjenija u južnobanatskom okrugu, odnosno u opštinama Bela Crkva (Češko Selo i Kruščica), Kovin (Gaj) i Vršac (Veliko Središte). Čeha u većem broju ima još i u Beogradu i Novom Sadu. Češko stanovništvo u Srbiji u domenu kulture, obrazovanja, informisanja i službene upotrebe jezika danas predstavlja Češki nacionalni savet sa sedištem u Beloj Crkvi. Upravo se u ovoj opštini češki jezik koristi kao jedan od službenih jezika.
Što se Ćuprije i Pomoravlja tiče, i ovde je vidljiv trend opadanja broja Čeha poslednjih decenija. Ako se ima u vidu njihova brojnost u međuratnom periodu, Drugi svetski rat i politička situacija u Čehoslovačkoj, odnosno Kraljevini Jugoslaviji doveli su do toga da gotovo dve trećine ćuprijskih Čeha zauvek napusti ovo podneblje.Pretpostavlja se da je pred početak i tokom rata iz Ćuprije otišlo preko šezdeset procenata kvalifikovanih čeških radnika koji su radili u fabrici šećera i drugim ćuprijskim preduzećima.
Neki od malobrojnih ćuprijskih Čeha koji su nakon Drugog svetskog rata ostali u Ćupriji, ostali su upamćeni kao pokretači i aktivisti raznih udruženja i institucija. Među njima se ističe Marija Manja Jovanović, iz češke porodice Veseli, koja je nakon Drugog svetskog rata bila jedan od osnivača Gimnastičkog društva u okviru Društva za telesno vaspitanje „Partizan“, formalnog naslednika ćuprijskog sokolskog društva. Istakla se u radu sa devojčicama svih uzrasta, koje je pripremala za razna regionalna, republička i savezna takmičenja. Manja Jovanović važi za prvu ženu profesionalnog sportskog radnika u Ćupriji i legendu ćuprijske gimnastike.
Još jedno ime ćuprijskih Čeha ostaće zauvek upamćeno u istoriji razvoja muzičke kulture i obrazovanja u Ćupriji. U pitanju je Jan Zavadil, osnivač duvačkog orkestra Fabrike šećera, prvi nastavnik duvačkih instrumenata i istovremeno začetnik klase duvačkih instrumenata u Školi za osnovno muzičko obrazovanje „Dušan Skovran“ u Ćupriji.
U češkoj koloniji je odrastala i svojevremeno jedna od najlepših žena sveta i ikona jugoslovenske pop kulture socijalističkog perioda, Daliborka Stojšić. NJeni roditelji su bili potomci ćuprijskih Čeha.
Sa druge strane, u češkoj koloniji je detinjstvo provela i najpoznatija srpska harfistkinja, Milica Barić. Iako nije imala češke korene, Milica Barić je živeći i družeći se sa Česima kroz čitav period svog odrastanja, upoznala njihov mentalitet i kulturu i sa najvećim simpatijama pisala o njima u svojim memoarima.
Danas u Ćupriji još uvek žive potomci znamenitih čeških porodica Ulman, Kuželka, Jedlička, Zavadil i mnogih drugih, koji čuvaju uspomenu na svoje pretke i zlatno doba češke kolonije na Slaviji.
