25 Dec ČEŠKI KAPITAL U INDUSTRIJI SRBIJE I JUGOSLAVIJE
Po završetku Prvog svetskog rata i raspada Austrougarske, spajanjem čeških i slovačkih teritorija nastala je Čehoslovačka. Ova nova država je od nekadašnje Dvojne monarhije preuzela gotovo dve trećine ukupne industrije. Zanimljivo je da je više od trećine stanovništva Čehoslovačke nakon rata bilo uposleno u industriji, što je ovu državu svrstalo u sam vrh najindustrijalizovanijih evropskih država tog doba.
Ako se pritom doda da je po ujedinjenju na teritoriji koja je znatno manja od Jugoslavije, Čehoslovačka imala nešto više od 14 miliona stanovnika, ova država je veliki deo svoje industrijske proizvodnje morala da izvozi, ali i da svoj kapital usmeri na inostranstvo.U ovakvoj situaciji, najprirodnije je bilo da Čehoslovačka nastavi, odnosno nasledi prostrano tržište bivše Austrougarske na istoku. Glavni interes kapitalističke države kakva je u to vreme bila Čehoslovačka bio je da dođe do tržišta industrijskih proizvoda i jeftinih sirovina, dok je sa druge strane jugoslovenska država želela da joj Čehoslovačka pomogne da podigne svoju industriju. Ovi uzajamni privredni i ekonomski interesi uklapali su se u političke interese koji su bili usmereni na sprečavanje tzv. nemačkog prodora na Istok.
Čehoslovačka industrija i bankarstvo prvenstveno su pokazivali veliki interes za jugoslovensko područje koje je pre rata bilo u sastavu Austrougarske. Iz tog razloga bilo je otvoreno neoliko vrlo aktivnih čehoslovačkih konzulata, i to u Zagrebu, Ljubljani, Splitu i Skoplju. Preko ovih konzulata održavane su intenzivne privredne i ekonomske veze.
Što se tiče Srbije, na njenom području je još početkom 20. veka znatan uticaj stekla filijala Praške kreditne banke, na čiju je inicijativu otvorena fabrika šećera u Ćupriji, a nešto kasnije i pivara Mihaila Mike Kosovljanina u Jagodini, kao i fabrika pletene robe „Moravija“ u Beogradu. Od kraja rata čehoslovački kapital učestvuje u prehrambenoj industriji, keramičkoj, staklarskoj, obućarskoj i u metalurgiji. Smatra se da je učešće čehoslovačkog kapitala u jugoslovenskoj industriji iznosilo nekoliko stotina miliona dinara.
Sa druge strane Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca i njeni privredni krugovi gledali su na Čehoslovačku kao na industrijalizovanu zemlju koja pored ulaganja kapitala može da ukaže i tehničku pomoć u podizanju jugoslovenske industrije.
Nekoliko najvećih čeških industrija svetskog glasa u ono vreme osnovalo je svoje filijale u Jugoslaviji. To su u prvom redu bile: Češkomoravska „Kolben-Danek“, A.D. Škodini zavodi i Virtkovičko rudarsko i topioničarsko udruženje u Moravskoj Ostrovi. Kada se govori o uvozu iz Čehoslovačke, najtraženiji su bili proizvodi i sirovine poput stakla, piva, tekstilen robe, automobila, mineralne vode, krompira i mašina. Za potrebe razvoja pivarske industrije uvožene su i pivske flaše u velikim količinama. Jugoslavija je bila i veliko tržište za proizvode poznate čehoslovačke industrije obuće „Bata“ iz Borova. Iz Čehoslovačke je nabaljano i naoružanje. U državnim fabrikama u Brnu i Plzenu izrađivala se artiljerijska municija, topovi, puške i blindirani automobili za potrebe jugoslovenske vojske.
Iz jugoslovenskih zemalja u Čehoslovačku su izvoženi prvenstveno poljoprivredni proizvodi i industrijske sirovine: šećerna repa, suve šljive, drvo, duvan, hmelj, konoplja, pšenica, meso, rude, vino, stoka i dr. Od jugoslovenskih oblasti najintenzivnije ekonomske odnose sa Čehoslovačkom imale su Hrvatska i Slovenija, zatim Bosna i Hercegovina, da bi Srbija došla na kraju. Upravo je u ovim jugoslovenskim zemljama bilo raspoređeno najviše filijala čehoslovačkih fabrika, banaka i drugih preduzeća.
