10 Dec ČEŠKO LUTKARSKO POZORIŠTE
Osnivanje Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu 1861. godine i izgradnja Narodnog pozorišta u Beogradu u vreme kneza Mihaila Obrenovića značajno su doprineli kulturnom razvoju i emancipaciji stanovništva. Dolaskom Čeha u Srbiju u drugoj polovini 19. veka, kao i njihovim angažovanjem u teritorijama Austrougarske naseljenim Srbima, pozorišni život među srpskim stanovništvom se razvijao u dobrom pravcu.Prva češka drama koja je prikazana u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu bila je „Magelona“ Jozefa Jiržija Kolara u novembru 1869. godine.Od 1869. do 1919. godine na repertoaru srpskih pozorišta bilo je osam čeških komedija, što ukazuje na sličnost između dva naroda i činjenicu da jesrpska publika prepoznala i razumela češki humor, jer je bio sličan srpskom.
Kao mala i nerazvijena varoš, Ćuprija je, kao i mnoga druga naseljena mesta slične veličine i broja stanovnika, imala drugačiji i znatno sporiji kulturni razvoj, naročito u oblasti pozorišne umetnosti. Kao što je to bila praksa u manjim sredinama, u Ćupriji se od vremena kneza Mihaila pa sve do tridesetih godina 20. veka pozorišna umetnost održavala i na neki način razvijala gostovanjemamaterskih, a kasnije i profesionalnih putujućih pozorišnih trupa. Bilo je takođe i pokušaja osnivanja diletantskih pozorišta u okviru radnih organizacija, kao što je to slučaj sa železničkim radnicima koji su osamdesetih godina 19. veka gradili železničku prugu Beograd-Niš, zatim, sindikalnim i političkim organizacijama, u prvom redu tzv. Umetnička grupa Socijalističke stranke u Ćupriji početkom 20. veka, kao i Radničko kulturno-umetničko društvo „Jedinstvo“ osnovano 1907. godine.
Prvi pokušaj osnivanja češkog pozorišta u Ćupriji dogodio se 1928. godine, kada je na inicijativu inženjera Ladislava Trčke osnovano Češko diletantsko pozorište. Ono je okupljalo Čehe i Čehinje zaposlene u Fabrici šećera. Glumci diletanti su priređivali novije komade modernih čeških autora. Ne zna se koliko dugo je ovo pozorište bilo aktivno.
Uz finansijsku pomoć Fabrike šećera, decembra 1933. godine u Ćupriji je osnovano Češko lutkarsko pozorište. Od Čeha koji su učestvovali u njegovom osnivanju, ističu se činovnik Emanuel Slejška, koji je bio i dirigent hora i orkestra i Martin Novak zanatlija. Ćupričani koji su igrali u ovim predstavama bili su Dragoslav Janković i Petar Urbančić.Komadi su u početku prikazivani u Kantini Fabrike šećera na češkom jeziku, da bi kasnije, od 1938. godine, bili komentarisani i na srpskom.
Tekstovi su dobijani iz Čehoslovačke u vidu serijskih knjižica. Lutke su bile do 60 centimetara visine, a garderoba, koju su šile supruge zaposlenih u fabrici, menjana je iz komada u komad, u zavisnosti od igre i uloge. U fabričkoj kantini je pored velike bine izgrađena i mala lutkarska bina upravo za potrebe ovog pozorišta. Programe su pratili zvučni i svetlosni efekti, uz pomoć uređaja i zanatlija iz fabričke električne centrale. Sadržina većine komada se svodila na borbu između dobra i zla, a glavni junak je uglavnom bio pajac po imenu Kašparek. Često se davala i predstava „Dve Marice“. Veliku podršku glumcima predstavljao je i fabrički orkestar sastavljen od desetak gudača i duvača. Predstave su prikazivane tokom jesenjih, zimskih i prolećnih večeri, obično subotom i nedeljom od 17 časova.Ovo pozorište je bilo aktivno do početka Drugog svetskog rata.
