07 Dec ČEHOSLOVAČKA BESEDA
Prvo češko udruženje u Srbiji osnovano je 1885. godine u Beogradu pod nazivom„Lumir“. Bio je to klub koji je u početku imao samo nekoliko desetina članova. Vremenom je udruženje preuzelo prosvetnu i prosvetnu funkciju. Njegov glavni cilj je bio podrška narodnoj kulturi, jeziku i međusobnom povezivanju i saradnji pripadnika češkog naroda na teritoriji Banata (koji je tada pripadao Austrougarskoj) i Kraljevine Srbije. Odraz obrazovne funkcije udruženja bila je njegova biblioteka, koja je imala brojne naslove značajnih čeških i međunarodnih autora iz različitih oblasti. Udruženje se između ostalog bailo i organizovanjem redovnih predavanja, tematski usmerenih na istoriju češke nacije, aktuelni razvoj Češke i istoriju južnoslovenske sredine. Kulturni aspekt se manifestovao organizovanjem pozorišnih predstava čeških drama. Kako je udruženje Lumir raslo i razvijalo se, pomagalo je svojim uticajem i obimom i drugim češkim udruženjima. Organizovani su društveni događaji i balovi na kojima su se sunarodnici iz svih krajeva mogli sastati i razgovarati.
Važan faktor delovanja udruženja „Lumir“ bila je i finansijska ili materijalna podrška, manjim i udaljenijim udruženjima, odnosno ograncima. Organizovana su turistička putovanja i programi za porodice sa decom. Iz „Lumira“ je po završetku Prvog svetskog rata i uspostavljanja Čehoslovačke republike nastalo Udruženje Čehoslovačka beseda.
Ogranak udruženja „Čehoslovačka beseda“ formiran je u Ćupriji, u Fabrici šećera 1922. godine kao umetnička družina sa ciljem da „neguje nacionalne duhovne vrednosti zemlje-matice preko: jezika, folklora i druženja“ čehoslovačkih državljana nastanjenih u Ćupriji. U okviru ove akcije sagrađena je i zgrada, tzv. Kantina Fabrike šećera, po ugledu na tipične čehoslovačke vatrogasne domove, ali bez uzdignutog zvonika i koja je ubrzo postala jedan od najvažnijih centara za okupljanje kulturnih radnika. Najprostiji oblici okupljanja članstva u „Čehoslovačkoj besedi“ bile su subotnje ili praznične čajanke, kermesi, balovi, koncerti i muzičke priredbe.
Neretko su održavana predavanja uvaženih profesora i intelektualaca iz Beograda. Tako je u štampi ostalo zapamćeno Veče slovenskih narodnih pesama održano u fabričkoj kantini uz učešće mnogih gostiju iz Kruševca i Beograda i pratnju fabričkog orkestra.
Čehoslovačka beseda je bila vrlo aktivna u kulturnom povezivanju Jugoslavije i Čehoslovačke. Česti gosti ovog udruženja bili su uvažene diplomate, poput čehoslovačkog ambasadora dr Roberta Fidlera, direktora Praške banke Jana Husnika i predstavnika Čehoslovačke lige iz Beograda. Jedan od najstarijih video zapisa sa motivima Ćuprije povezan je upravo sa posetom delegacije Narodne skupštine Čehoslovačke od oktobra 1926. godine, kada su Česi iz Ćuprije priredili svečani doček svojim sunarodnicima.
Povezivanje sa zemljom maticom, udruženje je obavljalo najčešće organizovanjem raznih uzvratnih poseta, đačkih ekskurzija, predavanja i prikazivanjem umetničkog sadržaja. Od 1928. godine organizuju se posete đaka iz čehoslovačkih škola Jugoslaviji. Nezaobilazna destinacija gotovo svih ekskurzija bila je Ćuprija, gde su domaćini đacima bili Fabrika šećera, Opština i Gimnazija. U tim prilikama varoš je bila okićena slavolucima od cveća i zelenila, a na javnim ustanovama isticane su nacionalne zastave. Udruženje Čehoslovačka beseda i Čehoslovačka liga iz Beograda su na drugoj strani organizovale posete srpskih đaka Čehoslovačkoj. Tako je skoro dve stotine đaka i profesora iz Ćuprije, Vranja i Kragujevca, 1927. godine posetilo grad Brno i okolinu u Čehoslovačkoj.
