14 Dec ČESI I RAZVOJ SOKOLSTVA U ĆUPRIJI 2
Kada se govori o razvoju sporta i sokolstva u, nekada orijentalnoj maloj varoši na obali Morave, treba pomenuti da je Ćuprija svoje sportske korene vukla iz druge polovine 19. veka kada su osnovani ogranak timočkog „Kola jahača Knjaz Mihailo“ i streljačka družina. Konjički sport je u tom periodu bio i najpopularniji u Srbiji, ako se izuzmu takmičenja gimnastičarskih društava u većim gradovima. Širenjem sokolskih ideja iz zapadnih oblasti naseljenih slovenskim narodom, krajem 19. veka dolazi do osnivanja prvih sokolskih udruženja u Srbiji.
Na osnovu fragmentarnih podataka saznajemo da je u Ćupriji još 1906. godine, osnovano Sokolsko društvo „Dušan Silni“ koje je beležilo značajne rezultate. Ako bi se ova godina uzela za početak sokolstva u Ćupriji, onda bi ćuprijsko sokolsko društvo „Dušan Silni“ zaslužilo epitet jednog od najstarijih sokolskih društava u Srbiji, s obzirom da je nastalo pre ujedinjenja sokolskih i viteških organizacija u jedinstvenSavez sokolskih društava „Dušan Silni“ 1910. godine, koji je primljen u Savez slovenskog sokolstva. Ćuprijsko sokolsko društvo je raspolagalo velikim brojem sprava, a prostorije društva nalazile su se u tadašnjoj osnovnoj školi. Marta 1911. godine održan je javni čas u jednoj gostionici koji je bio vrlo lepo posećen. Pretpostavlja se da je društvo napredovalo zalaganjem Čeha koji su se u to vreme naselili u Ćupriji i radili u izgradnji fabrike šećera i stambene kolonije. Da je društvo zaista postojalo pre početka balkanskih i Prvog svetskog rata svedoči i prijavljeni gubitak i zahtev za nadoknadu ratne štete Ćuprijskom okružnom sudu.
Ubrzo po završetku Velikog rata, februara 1921. godine, pobornici sokolske ideje iz Ćuprije održali su sastanak na kome je izabrana privremena uprava pod predsedništvom učitelja i direktora Gimnazije Steve Čuturila. Ovu upravu je ubrzo zamenila nova, stalna, na čelu sa direktorom fabrike šećera Franjom Zajicom, čime je obnovljen rad Sokolskog društva „Dušan Silni“.
U prvim posleratnim godinama ćuprijski sokoli nisu imali adekvatne uslove za vežbanje. Zahvaljujući Franji Zajicu, 1923. godine u krugu fabrike šećera izgrađena je nova Sokolana (vežbaonica) koja je predata na korišćenje ćuprijskim sokolima. Osvećenje nove Sokolane obavljeno je oktobra 1923. godine i tom prilikom je Sokolsko društvo „Dušan Silni“ preimenovano u Sokolsko društvo „Ćuprija“.
Pod starešinstvom energičnog Franje Zajica, koji je punih 16 godina bio predvodnik ćuprijskih sokola, Sokolsko društvo „Ćuprija“ beležilo je odlične rezultate. Prvi javni čas po obnovi društva, ćuprijski sokoli su održali 1922. godine. Dve godine kasnije, sokoli iz Ćuprije učestvovali su na pokrajinskom sletu u Sarajevu gde su osvojili prva mesta. Naredni važan događaj odigrao se 1926. godine kada je osvećena društvena zastava, koja postoji i danas. Treći slet Šumadijske sokolske župe održan je u Ćupriji 1929. godine i tom prilikom okupio na stotine vežbača i još više zaljubljenika u sport. Najbolji ćuprijski sokoli su 1932. godine učestvovali na Sveslovenskom sletu u Pragu, a 1934. godine prisustvovali su velikim sokolskim manifestacijama u Skoplju i Zagrebu.
Tu nije bio kraj aktivnostima Sokolskog društva pod Zajicovim starešinstvom. Pored velikog broja javnih časova i utakmica, Sokolsko društvo „Ćuprija“ je 1929. godine donelo odluku o kupovini placa za izgradnju sokolskog doma. Taj veliki projekat je zbog finansijskih poteškoća ostvaren tek 1939. godine, kada je završena izgradnja Sokolskog doma, impozantne građevine koja postoji i danas.
Velikom uspehu ćuprijskog sokolstva značajno je doprineo i položaj Franje Zajica kao dugogodišnjeg zamenika načelnika Šumadijske župe. Po svom penzionisanju 1937. godine, Zajic je izabran za počasnog starešinu Sokolskog društva „Ćuprija“.
Pored Franje Zajica i mnogih preduzimljivih Ćupričana pobornika sokolske ideje, Sokolsko društvo i samu izgradnju sokolskog doma su pomagali i brojni Česi koji su živeli u Ćupriji. Među njima se ističu ime Emanuela Slejške, koji je bio dugogodišnji blagajnik Sokolskog društva, Vaclav Kulhavi, direktor fabrike šećera i Josif Matejka, upravnik fabrike šećera, bili su članovi građevinskog odbora za izgradnju sokolskog doma, radnici fabrike šećera i članovi Sokolskog društva bili su Sima i Franja Ulman; među članovima je bio i upravnik češke Masarikove škole Zdenjek Čelikovski i mnogi drugi.
