07 Oct PRVI ČESI U ĆUPRIJI 02 DEO
Poslednjih godina 19. veka u Ćupriji su kao upravnici Privremene vojne bolnice od 1894. do 1896. godine službovali Česi – dr Andrej Liška i dr Josif Hrnjiček.
Bližih biografskih podataka o dr Liški nema, dok o liku i delu dr Josifa Hrnjičeka postoje fragmenti koji ga pominju kao lekara u državnoj službi. Nije poznato kada je došao u Srbiju, ali se zna da je prvu službu imao kao upravnik Privremene vojne bolnice u Požegi, početkom 1891. godine. Godinu dana kasnije, premešten je za upravnika Privremene vojne bolnice u Vranju. Na tom mestu je ostao sve do proleća 1894. godine kada je premešten na mesto upravnika Privremene vojne bolnice u Ćupriji.
Dinamična karijera dr Josifa Hrnjičeka 1896. godine dovodi u Pirot gde je radio u Privremenoj vojnoj bolnici. Kao i na radnim mestima pre Pirota, u varoši na Nišavi dr Hrnjiček je obavljao dužnost vojnog lekara, a tokom 1898. godine bio je i upravnik Privremene vojne bolnice. Posle odlaska iz Pirota, prešao je u Beograd. Kao već veoma iskusan vojni lekar, marta meseca 1905. godine je postavljen na rad u sanitetskom odeljenju Ministarstva vojnog. Godinu dana kasnije postao je redovni član Vojno-sanitetskog komiteta kao i član komisije za polaganje ispita za čin sanitetskog majora. Odlukom ministra i ukazom kralja penzionisan je u činu sanitetskog potpukovnika januara 1910. godine.
Iako se penzionisanjem karijera dr Josifa Hrnjičeka barem formalno završila, njegova odanost službi i državi ponovo je došla do izražaja po izbijanju Balkanskih ratova. Kao sanitetski pukovnik u štabu Timočke vojske dr Hrnjiček je, iako već u poznim godinama, prošao sve nevolje Balkanskih ratova. Za velike zasluge je tokom 1913. godine odlikovan Ordenom Svetog Save III reda i Krstom milosrđa.
Po povratku sa ratišta dr Hrnjiček je radio u Beogradu. Tamo se našao i tokom 1914. godine, u predvečerje Velikog rata, kao lekar u Letnjikovcu za slabunjavu i zaraznu decu na Košutnjaku. Poslednju službu dr Hrnjiček je imao 1915. godine kada je postavljen za upravnika Vojne bolnice u Beogradu. Posle okupacije Beograda odveden je u zarobljeništvo. Uprkos svim nedaćama koje je preživeo, na kraju se vratio u Beograd gde je u teškim uslovima dočekao kraj rata.
Prvi veći talas naseljavanja Čeha u Ćupriji vezuje se za prvu deceniju 20. veka, odnosno period u kome je počela izgradnja velike fabrike šećera. Prema zvaničnim statističkim podacima iz 1910. godine, dakle iz vremena kada se uveliko gradila fabrika šećera u Ćupriji, broj stanovnika centra Moravskog okruga iznosio je 5356, dok je doseljenih podanika Austrougarske Monarhije u čitavom Moravskom okrugu bilo 349. U samoj Ćupriji bilo je 9 lica sa austrougarskim podanstvom. Ovaj podatak nam ne daje jasnu sliku o broju Čeha u našim krajevima, budući da se multinacionalno Austrougarsko carstvo sastojalo, pored pomenutih Čeha i velike većine Nemaca i Mađara, i od Slovaka, Rumuna, Italijana i južnoslovenskih naroda Hrvata, Slovenaca i Srba. S obzirom da su u Jagodini i Paraćinu postojala moderna industrijska postrojenja otvorena zahvaljujući stranom kapitalu, kao i veliki ugljenokopi u Senjskom Rudniku, pretpostavljamo da je ovaj broj „stranaca“ doseljenih iz Austrougarske u Moravski okrug bio ravnomerno raspoređen između pomenutih naselja.
Naredni popis iz 1921. godine, prvi u novoobrazovanoj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca daje mnogo jasniju sliku etničke strukture stanovništva Ćuprije i Moravskog okruga. Prema ovom popisu, u Ćupriji je živelo 5039 stanovnika. Popisano prisutno stanovništvo je klasifikovano između ostalog i po veroispovesti i maternjem jeziku. Broj Čehoslovaka u ćuprijskoj varoši iznosio je 209, dok ih je u čitavom Moravskom okrugu bilo 306.
U četvrtoj deceniji prošlog veka Ćuprija je imala najveći broj pripadnika češke (čehoslovačke) manjine u Moravskoj banovini. Prema popisu stanovništva iz 1931. godine i klasifikaciji prema veroispovesti, u Ćupriji je od 8281 stanovnika, bilo 7596 pravoslavaca i 575 rimokatolika. Pretpostavlja se da je od ukupnog broja rimokatoličkih vernika bar dve trećine bilo čehoslovačkog porekla, pošto drugih brojnijih nacionalnih manjina u Ćupriji onog doba nije bilo.
