05 Nov ŽENSKA ZANATSKA ŠKOLA
U prvoj polovini prošlog veka u Ćupriji je postojala Ženska zanatska škola, važna i jedinstvena obrazovna ustanova koja je imala izuzetnu ulogu u školovanju devojaka, naročito onih iz siromašnijih porodica. Osnovala ju je 1904. godine Ženska podružina iz Ćuprije, lokalno žensko udruženje koje je delovalo u okviru šire mreže Ženskog društva — organizacije poznate po humanitarnom radu i borbi za obrazovanje žena u Srbiji.
Prvih pedesetak godina škola je radila u zgradi osnovne škole, današnjoj OŠ „Đura Jakšić“. Međutim, zbog nedostatka prostora, već 1909. godine bila je primorana da se preseli u manju, privremenu zgradu gde je ostala sve do kraja Prvog svetskog rata.
Rad škole najvećim delom je finansirala Ženska podružina od članarina i priloga svojih članica, ali i uz pomoć Opštine i imućnijih građana koji su prepoznavali značaj obrazovanja devojaka. U školu su primana ženska deca, najčešće iz skromnih porodica, nakon završene osnovne škole. Svake godine upisivalo se između 30 i 60 učenica, a školovanje je isprva trajalo četiri godine, da bi kasnije bilo produženo na šest.
Program škole bio je prilagođen pripremi devojaka za praktičan, porodični i zanatski život. Učenice su učile šivenje odeće i rublja, pletenje, heklanje, vezenje, kao i izradu ukrasnih predmeta i ručnih radova. Rad škole pratio je strog, ali podsticajan sistem vrednovanja. Na kraju svake školske godine birana je najbolja učenica kojoj je dodeljivana šivaća mašina — dragocen i skup predmet tog vremena. Ostale učenice dobijale su podsticajne nagrade: makaze za krojenje, igle za pletenje, đerđef za vez, školske knjige ili novčane iznose.
Tokom Prvog svetskog rata škola nije radila, ali se već 1920. godine obnovila i dobila novi naziv — “Ženska radnička škola”. Te godine školu je podržala i Američka humanitarna misija donacijom četiri šivaće mašine, čime je u velikoj meri olakšan nastavak praktične nastave.
Ćuprijska opština je, prepoznajući značaj ove ustanove, otkupila plac u glavnoj ulici radi izgradnje nove školske zgrade. Projekat je besplatno izradio opštinski inženjer Sima Stambolić, a sama izgradnja koštala je 200.000 dinara — značajna suma za to vreme. Gradnja je završena 1927. godine, a škola je svečano otvorena 10. novembra iste godine.
Nova zgrada bila je moderno opremljena za svoje vreme. Imala je dve učionice, kancelariju i predsoblja, a prostor je bio osmišljen tako da omogućava i teorijsku i praktičnu nastavu. U njoj su radili nastavnici koje je plaćala Podružina, dok je deo osoblja finansiralo nadležno ministarstvo. Često se, međutim, dešavalo da nastavnici drže nastavu bez naknade, zbog hroničnog nedostatka novca. Zabeleženo je da su među njima bili sveštenik Dimitrije Lerinčanac, učitelj Rade Skočibušić i doktorka Dragica Popović Šećerov — ljudi koji su svojim angažovanjem doprineli očuvanju škole.
Školska slava, Sveti car Konstantin i carica Jelena, svečano je proslavljana svake godine. Učenice i nastavno osoblje bili su veoma aktivni u društvenom i humanitarnom radu. Kada god je postojala potreba da se pomogne siromašnim porodicama ili da se prikupe sredstva za lečenje, školovanje ili nesrećne prilike, učenice su organizovale priredbe, izložbe ručnih radova, prodajne sajmove i kulturne programe.
U promenljivim političko–društvenim prilikama nakon Drugog svetskog rata rad škole trajao je sve do 1947. godine, kada je ukinuta. Ponovo je otvorena 1952. pod nazivom Zanatska stručna škola, ali je već 1957. godine trajno zatvorena.
Zgrada škole nastavila je da živi kroz nove namene. Godine 1958. u nju se uselila Srednja medicinska škola, koja je tu ostala sve dok nije dobila nove prostorije. U jednom periodu u zgradi su bile smeštene i Zubna stanica sa stomatološkom ambulantom i zubotehničkom laboratorijom. Kasnije su se tu nalazile uprave SIZ-a za kulturu opštine Ćuprija, zatim SIZ-a za osnovno obrazovanje, kao i poslovnice Viner Broker štedionice i kancelarije više opštinskih odbora političkih stranaka.
Zgrada je srušena u januaru 2000. godine, a na njenom mestu danas se nalazi stambena zgrada — jedini vidljivi svedok da je tu nekada postojala škola koja je, tokom više od pola veka, oblikovala živote stotina ćuprijska devojaka i ostavila dubok trag u kulturnoj i obrazovnoj istoriji grada.
